www.gontbud.pl

DACH Z GONTÓW DREWNIANYCH STYLOWY I NATURALNY

Gonty drewniane to znany od setek lat materiał do wykonywania pokryć dachowych. Najstarszy zachowany w Polsce gont datuje się na rok 1467, a znajdował się w Kościele p.w. Wszystkich Świętych w Łaziskach. Gonty były zawsze dość kosztownym poszyciem, dlatego pokrywano nimi przede wszystkim dachy zamków, kościołów czy też dworów szlacheckich.

Do końca XVIII w. powszechnie kryto gontami dachy domów w miastach, a jeszcze dłużej – dachy kościołów, w których zastosowane rozwiązania konstrukcyjne często nie pozwalały na użycie innego pokrycia ze względu na jego ciężar. W późniejszym czasie naturalne poszycia dachowe zostały wyparte przez nowsze poszycia blaszane czy też cementowe. Jednak gont nadal wytwarzano na potrzeby obiektów, w których inne rozwiązania niż gont nie miały racji bytu. Obecność gontów w zabudowie wiejskiej uzależniona była od dostępności drewna, przez co na terenach zalesionych były one częściej spotykane niż na terenach, gdzie łatwiej było o słomę oraz trzcinę.

( domek drewniany w Kazimierzu Dolnym, dach z gontów drewnianych osikowych, fot.K.Malinowski)

www.gontbud.pl

Obecnie jednym z najczęstszych czynników decydujących o wyborze poszycia dachowego jest zasobność portfela. Cena wykonania poszycia dachowego z gontów drewnianych waha się od 140 zł/m.kw. przy gontach ciętych,do 300 zł/m.kw. przy gontach ręcznie łupanych. Za tak duże różnice cenowe odpowiadają m.in.:

-typ gontów (łupany/cięty, klinowy/płaski) oraz zastosowany materiał (osika, jodła, świerk, modrzew, dąb, akacja),  

-ilości warstw (jedna, dwie lub trzy),

-stopień skomplikowania połaci dachowej oraz sposób obróbki załamań dachu (tj. naroże czy też kosz),

-metoda impregnacji oraz stosowany środek .

Poszycia dachowe wykonane z gontów drewnianych posiadają kilka podstawowych zalet: długowieczność przy doborze odpowiednich materiałów oraz sumiennym wykonaniu czas ich eksploatacji wynosi ok. 100 lat, mały ciężar poszycia wykonywane z gontów drewnianych należą do jednych z najlżejszych pokryć dachowych, wysokie walory estetyczne w połączeniu z ciekawymi rozwiązaniami zastosowanymi w kształcie dachu, tj. naroże, kosz, bawole oko itp., gonty podkreślają architekturę i urok budynku, są odporne na trudne warunki atmosferyczne, takie jak burze czy grad, w upalne dni dachy poszyte gontami drewnianymi dają uczucie przyjemnego chłodu.

( Duży budynek mieszkalny z poszyciem dachu gontami drewnianymi, powierzchnia dachu ca.800m.kw, fot.K.Malinowski)

STOSOWANE SUROWCE

W Polsce najbardziej popularnymi drzewami do wyrabiania gontów drewnianych są:

osika – przyrosty roczne (słoje) są niewidoczne, a co za tym idzie wycięty z nich gont nie chłonie wilgoci, przez co jest odporny na zmienne warunki atmosferyczne. Nieimpregnowane gonty osikowe mogą leżeć na dachu ok. 60 lat, po zabezpieczeniu impregnatami ich trwałość dochodzi nawet do 100 lat;

dąb i akacja – jedne z najtwardszych, a tym samym najtrwalszych materiałów do wykonania gontu. Bardzo odporne na warunki atmosferyczne i na gnicie. Dąb i akacja są jednak dość drogimi materiałami,co sprawia, że wykonane z nich gonty należą do najdroższych;

modrzew – to najlepszy wybór spośród gontów z gatunków drzew iglastych. Odporny na warunki atmosferyczne nawet bez impregnacji. Nadaje się zarówno na gonty cięte ,jak i łupane;

jodła i świerk – ich drewno jedynie dobrze wyschnięte przyjmuje wodę w niewielkich ilościach. Jednak po namoknięciu słabo też ją oddaje. Tylko dobrze zabezpieczone gonty, wykonane z tych gatunków drzew iglastych zapewnią wieloletnią eksploatację poszycia.

www.gontbud.pl

( Tradycyjny dom drewniany z bala litego, konstrukcja zrębowa z węgłem na jaskółczy ogon, dach z osikowych gontów drewnianych, fot.K.Malinowski)

IMPREGNACJA GONTÓW

Decyzja o impregnacji gontów drewnianych na dach należy najczęściej do inwestora, choć te wykonane z jodły, świerku czy sosny należy bezwzględnie zabezpieczać. Impregnację należy także stosować przy gontach układanych na dachach o spadku mniejszym niż 38 stopni. Sposoby impregnacji są dwa: metodą zanurzeniową oraz metodą nanoszenia impregnatu na ułożony na dachu gont. Środki zabezpieczające gonty drewniane powinny spełniać kilka podstawowych funkcji: grzybobójczą, ochronną przed insektami , glonami, przeciwpożarową (podniesienie temperatury zapłonu), ograniczającą wchłanianie wody. Przy czym stosując gonty dębowe impregnację możemy pominąć.

( drewniana zabudowa/zadaszenie bramy wjazdowej, poszycie daszku wykonano gontami drewnianymi , fot.K.Malinowski)

RODZAJE GONTÓW

Wyróżniamy kilka typów gontów drewnianych: klinowy łupany z wpustem, klinowy tarty z wpustem, klinowy pełny (bez wpustu), płaski łupany, płaski tarty zafrezowany.

Panuje przekonanie, że gont łupany ma większą trwałość od gontów tartych. Nie do końca jest to prawda, gdyż przy odpowiednim doborze materiału oraz fachowym wykonaniu gontów tartych ich trwałość dorównuje gontom łupanym. Gonty klinowe z wpustem zapewniają największą szczelność poszycia dachowego. Typy gontów układane obok siebie, nie wchodząc jeden w drugi, wymagają ułożenia większej ilości warstw. Podobnie jest przy wiórze osikowym. Występuje także kilka sposobów obrobienia jednej, widocznej końcówki dachówki, tzn.: prosty, półokrągły oraz „w strzałkę”. Bardzo często poszczególne rodzaje wykończenia oraz gatunek drzewa, z którego gonty wykonano, przypisywano danym regionom Polski. Jednak w czasach, kiedy stylo- wą chatę podhalańską można spotkać na Pomorzu Zachodnim, taki podział nie ma racji bytu. Granice poszczególnych regionów architektonicznych Polski zacierają się, a czynnikami wpływającymi na wybór danego rodzaju gontów są względy estetyczne oraz ekonomiczne.

www.gontbud.com

( firmowa konstrukcja Kazimierza Malinowskiego z przenaczeniem na zadaszenie studni , daszek z gontów drewnianych, fot.K.Malinowski)

SPOSOBY UKŁADANIA

Optymalny kąt nachylenia połaci dachowej pod gonty drewniane to 45 stopni. Oczywiście, można je układać także na dachach o mniejszym spadku, jednak skraca to ich żywotność poprzez utrudniony odpływ wody opadowej, tj. utrzymujące się zawilgocenie. Na budynkach mieszkalnych pod gonty drewniane stosuje się najczęściej pełne deskowanie oraz papowanie, następnie kontr-łaty, które zapewniają gontom wentylację pozwalającą uniknąć powstawania ognisk gnilnych. Na kontr-łaty nabija się łaty, do których mocuje się gonty. Rozstaw łat uzależniony jest od długości gontów oraz ilości układanych warstw. Przy wykonywaniu poszyć na obiektach architektury ogrodowej czy też budynkach gospodarczych deskowanie, papowanie oraz kontr-łaty są zbędne i gonty mocuje się do łat nabitych bezpośrednio na krokwiach. Gonty można układać warstwą pojedynczą, podwójną oraz potrójną. Stosuje się je w zależności od typu oraz długości gontów, które chcemy ułożyć. Przy najpopularniejszym goncie klinowym z wpustem o długości ok. 50 cm najlepszym rozwiązaniem jest podwójna warstwa ułożona w koronkę. Ten sposób zapewnia poszyciu długowieczność oraz efektowny wygląd.

Musimy pamiętać także o tym, że gont nie tworzy architektury, lecz ją uzupełnia i wzbogaca. Warto mieć to na uwadze już na etapie projektowania budynku

( altana biesidana / wiata weselna/ altana taneczna / chata grillowa / altanka ogrodowa, świeżo położone poszycie gontowe , fot.K.Malinowski)

www.gontbud.pl

( Altanka ogrodowa , altana drewniana , poszycie gontami drewnianymi fot.K.Malinowski)

©K.M.